Formula 1′in bugün milyar dolarlık bir ticaret hâline gelmesinde büyük pay sahibi olan Bernie Ecclestone, sporun sadece pazarlama ve ticari yönüyle değil, aynı zamanda sportif ve teknik yönleriyle ilgili olarak da öneriler sunmaktan çekinmeyen bir insan. Bu önerilerin de nihayetinde sporun marka değerini yükseltmede kullanacağından en ufak şüphemiz yoktur sanırım. Son birkaç yıldır, sürücüler şampiyonunu sezon sonunda alınan galibiyet sayısına göre belirleme, yarış sırasında belli anlarda pisti ıslatma, pistlere kısa yollar açma ve her sürücünün yarış sırasında bu kısa yolları en fazla üç kez kullama önerilerinden sonra geçenlerden bir öneri daha yaptı. Kendisi şöyle diyor:



Önerdiğim şey şu: Gridin sonunda yer alan takımlardan bazıları, geçen yılın araçlarından birini alabilmeli. Böylece HRT ve Marussia gibi takımlar, geçen sezonun McLaren’ini ya da Red Bull’unu üç yıllığına; kendilerini toparlayana kadar kullanabilmeliler. Sonra tekrar üretici olmak zorundalar.

Bir anlamda, “geçici müşteri araçlar” olarak tanımlanabilecek bu öneri, 2010′a kadar Formula 1′de kullanılan “customer cars” yani “müşteri araç” konseptinin diriltilmiş hâli. Williams ve Force India gibi üretici takımlar, yani kendi şasilerini kendi tasarlayıp kendi üreten takımlar, bazı takımların salt müşteri olarak gridde yer almalarına karşı bayrak açmışlardı. Toro Rosso’nun Red Bull’un, Super Aguri’nin de Honda’nın müşterisi olduğu dönemde iyiden iyiye ayyuka çıkan müşteri araç konsepti 2009′un sonunda artık tarihe karıştı. Toro Rosso, 2010′dan itibaren tamamıyla kendi tasarımı olan şasisini üretip yarıştırıyor. Super Aguri’nin durumunu da zaten biliyoruz. Müşteri olarak kullandıkları aracı bile ne yazık ki yarışlara getirip kullanacak bütçeleri yoktu.

Durum böyleyken, Bernie’nin böyle bir çıkış yapmasının altında yatan etmen, sadece küçük takımlara yardım etmek olabilir mi? Bu açıdan bakarsak bile durumun aslında Formula 1′i nasıl bir çıkmaza götürebileceğini görebiliriz. HRT veya Marussia’nın, kendilerinin toparlayana kadar (bu da ne demekse) sözgelimi Red Bull’un ya da McLaren’in bir sezon önceki aracını kullanacaklarını varsayalım. Peki, Red Bull ve McLaren bunu kabul edecek mi? Aracının çizimlerini, yere basma gücü sayılarını ve tasarım konseptlerini bu takımlarla paylaşmaya yanaşacaklar mı? HRT ya da Marussia, bu araçları sezon içinde geliştirmeyecek mi? Bunun için, aracın aerodinamik verilerine ihtiyaç duymayacak mı? Büyük takımlar, araçlarını birer yapboz gibi bu takımlara gönderip, hiçbir şekilde teknik bilgi paylaşmazlarsa, bu takımlar o araçları nasıl kullanacak? Bir sorun olduğunda Red Bull’un ya da McLaren’in garajına gidip, “Abi şuna bir el atın,” mı diyecek?

Bu sorun, sadece araçlarını bu takımlara verecek olası büyük takımlarla ilgili değil. Ya diğerleri? Ferrari ve Mercedes, rakiplerinin fazladan ikişer araçla pistten veri toplamalarına ve belki o araçlar üzerinde aerodinamik testler yapmalarına karşı nasıl bir önlem alacak? Red Bull’la liderlik mücadelesi veren takımlar, Toro Rosso araçlarından birine tur bindirmeye çalıştıklarında birçok kez yakınmışlardı. Bernie’nin önerisinden sonra bu yakınmaların sayısı artabilir ve birbirine göbek bağıyla bağlı takımlar, istenmeyen kayırmalara neden olabilir. Sadece büyük takımlar açısından da değil, dişini tırnağına takıp araç tasarlayan ve üreten “küçük” takımlar bunu neden kabul etsinler ki? Bir önceki sezonun ön grupta yer alan aracı, bittabi orta grupla mücadeleye girecek kadar gelişmiş olacaktır. Bu durumda orta grubun, kurtarılmak için girişimde bulunulan alt grubun gerisinde bile kalacağını öngörebiliriz. Açıkçası bir Timo Glock’un, RB7 ya da MP4-26′da Vettel ya da Button’dan daha kötü iş çıkaracağını sanmıyorum. Böyle olursa, HRT ve Marussia, ön gruptaki takımların araçlarını kullanıp yarışlardan puan çıkararak, orta gruptaki takımların puanlarını çalacak ve ne yazık ki sezon sonunda çok hayati olan FOM gelir paylaşımlarından düşük yüzde almalarına neden olacak. O zaman orta gruptaki takımların gelirleri üç yıl için büyük oranda düşecek ve üç yıl sonrasında, üç yıl öncesinin HRT ve Marussia’sına dönüşebilecek. Bu arada zenginleşen HRT ve Marussia da orta gruba yükselecek. Bu mu plan?

Bir sonraki yılın Red Bull’unun, önceki sezonun Red Bull’undan hızlı olacağını da kimse kanıtlayamaz. Dolayısıyla Red Bull’un (tabii diğer üst takımların da), eski araçlarıyla yarışan küçük takımlara geçilme ihtimalinden bahsetmiyorum bile!

Bernie Ecclestone’ın önerisi, sportif açıdan bakıldığında pek akla yatkın gelmiyor. Peki koca kurt boş mu konuştu dersiniz? Kısa yoldan rasgele yağmur fikrine kadar geniş bir yelpazede öneri sunabilen Ecclestone, bu kez baltayı taşa mı vurdu? Açıkçası ben pek öyle düşünmüyorum. Bu önerinin altında Ferrari’yla ve FOTA’yla ilgili bir şeyler olduğunu sezinliyorum. Ferrari, son birkaç yıldır, hatta daha kesin rakamlarla söylersek 2009′un sonundan bu yana, Formula 1′e gelen yeni takımları hemen her şartta, üstelik aşağılayarak da eleştirdi. Formula 1′in en yüksek düzeydeki motor sporu olduğunu ve bunu kaldıramayacak takımların burada yarışmamaları gerektiğini defalarca söyledi. “Eğer gridin sayısını artırmak istiyorsak, bunu, altı yedi saniye yavaş olan küçük takımlarla yapmak yerine, büyük takımlara üç araçla katılma hakkı vererek gerçekleştirebiliriz,” dedi özetle. Böylece bütçesi yeten takımlar, piste üç araç çıkaracaklar ve gridin niceliği artarken niteliği de korunmuş olacak. Dostlar alışverişte görsün!

Tabii bu önerinin altında yatan temel neden, Ferrari’nin, fazladan pistte tutacağı araçla yaratacağı test imkânı. Özellikle günümüzün Formula 1 test düzenini ve Ferrari’nin bu düzene henüz kendini adapte edemediğini düşündüğümüzde, üç araçlı Ferrari fikri bu anlamda başka bir yere oturuyor. Perspektif yaratabilmek için bir örnek vereyim: 2004 ve 2005 sezonlarında Formula 1 ekipleri toplam 92 test oturumuna katıldı; hem sezon öncesi hem sezon içi. 2012 sezonunda bu sayı kaç? 4! Simülatör teknolojisinde Ferrari’nin, rakiplerine oranla biraz geride kaldığını ve geçen yıl korelasyon sorunları nedeniyle istenen gelişmeyi kaydedemediğini hatırlayanlar, Luca di Montezemolo’nun, testlerin artırılması gerektiğini neden sürekli olarak gündeme getirdiğini anlayabiliriz. Bu anlamda Ecclestone’un ortaya koyduğu fikir, Ferrari’nin üç araçlık fikrini biraz daha geliştirip farklılaştırarak, ön gruptaki takımlara daha fazla test yapabilme şansı tanıyor. Red Bull’un ve McLaren’in simülatör teknolojilerinin gayet iyi, hattâ mükemmele yakın düzeyde olduklarını biliyoruz. Özellikle McLaren’in, 2009 sezonundaki gelişimini ve 2010 sezonu başlangıcındaki egzoz karmaşasını nasıl çözdüğünü düşünürsek, bu bize Woking ekibinin simülasyon anlamında nerede olduğunu gayet iyi anlatacaktır. Red Bull da, aynı şekilde, kullandığı güçlü yazılımlarla* bu alana çok önceden yatırım yapmış bir takım. Ferrari, bu alanda yatırım yaparak bu eksiğini gidermeye çalışıyor, ancak Maranello, hâlâ pistteki test günlerini arıyor.

Bernie’nin bu önerisi, Ferrari bağlamında böyle bir yere işaret ederken, FOTA bağlamında da başka bir yere işaret ediyor (bana göre). Biliyorsunuz bu yıl, Konkordato Anlaşması’nın sonu. Takımlar, FiA ve FOM biraraya gelip bu anlaşmayı çözümlemeye, 2013′ten sonra sporun nasıl idare edileceğine karar vermeye çalışacaklar. 2009′da, takımların yeni bir seri kurmaya çalışmasıyla sonuçlanan tartışmaların daha büyüğünü bu sezon içinde de göreceğiz. Özellikle FOTA’nın da ikiye bölünmesiyle birlikte satranç tahtasında bir sürü vezir olmuş oldu. Ferrari ve Red Bull, FOTA çerçevesinin dışında kendilerini ayrı bir yerde tutabilirler. McLaren, Mercedes ve Lotus, FOTA içinde ayrı bir grup olarak anlaşmayı farklı bir yere çekebilir. Bernie de, takımları hazır bir kere ayırmışken bu ayrım üzerine oynayarak kendi istediğini takımlara kabul ettirebilir. Gelirden %50 yerine %70 pay almak isteyen takımlara karşı, “Elbette isteyebilirler, ama alabilirler mi, hayır,” diyen Bernie, belki de bu önerisiyle birlikte FOTA/FOTA-dışı takımlar arasına bir nifak daha sokuşturmak istemiş olabilir. “İstediğimiz olmazsa yeni bir seri kurarız,” tehdidini defalarca dile getiren Montezemolo’ya karşı öne sürülen bir piyon olabilir bu hamle. Birlikte göreceğiz. Yalnızca pistte değil, pist dışında da önemli sancaklara önemli topların düşeceği bir yıl olacak. Gibi geliyor bana yoksa şüphen mi var?

_________
* Bu sitede, Red Bull’un kullandığı Ansys Fluent yazılımının sahip olduğu Immersed Boundary Methods adlı yöntemden bahsediliyor. Aerodinamik bir optimizasyon, bir parçanın CAD’de (Computer Aided Design – Bilgisayar Destekli Tasarım) tasarlanması, CFD’ye (Computational Fluid Dynamics – Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği) aktarılması, burada ağ yapısı modellemesinin yapılmasından sonra CFD’nin çalıştırılması ve sonuçların analiz edilmesi sürecini içeriyor. Ancak, Red Bull’un kullandığı yazılım, çok zor olan “ağ modelleme” (meshing) işlemini by-pass eden ve adına Immersed Boundary Methods denen bir yöntem kullanıyor. Böylece modellemeler daha hızlı bir şekilde yapılabiliyor. Bu da geliştirme paketlerinin daha hızlı bir şekilde hazırlandığı anlamına geliyor.

Ali Ünal